Nefes Darlığı Neden Olur? Nefes Darlığı Nasıl Tedavi Edilir?

Nefes darlığı nedir?

Nefes darlığı yorgunluk ile birlikte hastaların en çok şikayet ettiği durumlardan biridir. Nefes darlığı kişinin nefes alamadığı veya nefes alırken zorlandığı anlamına gelir. Yani kişiler oksijen ihtiyacının yetmediğini ya da nefes alıp verirken engellendiğini düşünür. Bunun dışında bazı kişiler bunu göğüste bir ağırlık ve baskı olarak tarif edebilir. Nefes darlığı subjektif ve objektif olarak ikiye ayrılabilir. Objektif nefes darlığı objektif parametrelere dayalıdır. Kandaki oksijen seviyesi, kan gazı ya da fiziki muayenede olan nefes, solunum sayısı başlıca kriterlerdir. Bunun dışında sübjektif nefes darlığı, kişinin objektif parametrelerinin olmadığı kendi hissettiğinin tanımlamasıdır. Örneğin, oksijen seviyesi veya diğer kriterleri çok iyi olan bir kişi bile bazı anlarda ya da durumlarda nefes darlığı hissine kapılabilir.
Nefes darlığı neden olur? Hangi hastalıklarda nefes darlığı gelişir?

Nefes darlığı genellikle akciğer kaynaklı sorunlardan kaynaklanır. Sigara kullanımına, kilo alımına, kondisyon eksikliğine ve çevresel faktörlere nefes darlığı gelişebilir. Ancak altında yatan çok ciddi akciğer ve kalp rahatsızlıkları da olabilir.

Ayrıca nefes darlığı göğüs rahatsızlıklarından başta astım ve KOAH olmak üzere kronik solunum yolları hastalıkları, enfeksiyon (zatürre, üst solunum yolları, COVID vb) hastalıkları, akciğer doku rahatsızlıkları (anfizem ya da interstisyel akciğer rahatsızlıkları vb) kaynaklı de gelişebilmektedir. İnterstisyel akciğer rahatsızlıklarına akciğerleri tahrip eden bazı iş dallarında karşılaşılır. Çiftçiler, maden, mermer ve tekstil işçileri soluma ile akciğerleri tahrip olabilen risk grupları arasındadır.

Üst solunum yolları rahatsızlıklarında nefes darlığı gelişebilir. Solunum yolları rahatsızlıklarında görülen öksürük, balgam, göğüste nefes alıp verirken ağrı hastalar tarafından nefes darlığı olarak tabir edilir aslında göğüsteki ağrılar nefes darlığı değildir.

Bunların dışında akut ve kronik akciğerde pıhtı (emboli) rahatsızlıkları nefes darlığını beraberinde getirebilir. Pulmoner emboli riski uzun süre hareketsiz kalan kişilerde artar. Yani 8 saat ve üzeri uçuşlar ya da yolculuklar, yatarak tedavi görmek, doğum ve ameliyat sonrası hareketsizlik emboli riski gelişmesinde etkilidir. Zatürre, COVID ve üst solunum yolu enfeksiyonları nefes darlığına neden olan etkenlerdendir.

Göğüs hastalıklarından diyafram rahatsızlıkları nefes darlığı nedenleri arasındadır. Diyaframın bir tarafının felç (paraliz) olması nefes darlığına sebep olabilir. Düşme, trafik kazası, göğüs ve karın bölgesindeki ameliyatlar diyafram sinirinin hasar görmesine ve sonucunda paralize olmasına neden olur. Paralize olan diyafram nefes alırken kalkar, bu durum da nefes darlığı gelişme riskini ya da nefes intoleransını artırır.

Ayrıca hematolojik ve onkolojik hastalıklar emboli ihtimalini artırır. Şikayetler embolinin lokalizasyonuna ve ilerlemişlik durumuna bağlıdır.

Kan hastalıkları ve kansızlık da nefes darlığı ve halsizliğin en sık görülen sebeplerinden bir tanesidir.

Hormonal bozukluklar, tiroit rahatsızlıkları kalp çarpıntısı yapabilir. Bu hormonal bozukluklardan kaynaklanan çarpıntı, ritim bozukluğu gibi durumlar bazı kişilerde nefes darlığını tetikleyebilir.

Kalp hastalıkları nefes darlığına başlıca neden olan etkenlerdendir. Akut ve kronik iskemik kalp hastalıkları, kalp yetmezliği, kalp kapak hastalıkları, kalp ritim bozuklukları, kapak daralması ya da kalp kapağında kaçak nefes darlığına neden olabilir. Bunlar genelde ileri yaşta görülebilir. Ayrıca nefes darlığının doğuştan olan sebepleri olabilir. Kalbin ara duvarlarında delikler oluşabilir, 2 yaşına kadar kendiliğinden kapanabilir. Kapanmazsa cerrahi gerektirebilir. Kalpteki delikler de nefes darlığını ortaya çıkarır.
Nefes darlığının belirtileri nelerdir?

Nefes alamamak, sırt üstü yatamamak

(ortopne), belirli sürede daha az efor sarf etmek (efor intoleransı) başlıca belirtilerdendir. Kişi bunları daha önce rahatça yapabildiğini ancak sonrasında yapamaz hale geldiğini belirtir. Rampa ve yokuş çıkma gibi efor gerektiren durumlarda kalp damar sistemi ve akciğerlerden daha yüksek bir performans beklenir. Bu anlarda hastaların şikayetlerinin artması söz konusu olabilir bu da nefes darlığını beraberinde getirir.

Objektif olarak kandaki oksijen seviyesi düşebilir ve hastada siyanoz ( kulak memelerinde, parmak uçlarında, tırnaklarda morluklar vb) gelişebilir. Bu da nefes darlığı belirtileri arasındadır. Bu durum daha çok ciddi kalp ve göğüs hastalıklarında görülebilir. Bazen nefes darlığıyla birlikte yorgunluk şikayeti de olur. Hastanın öyküsünün çok detaylı alınması büyük önem taşımaktadır.

Diğer bir grup hastalar ise gece saatlerinde boğulma hissi ile uyandıklarını belirtir. Genellikle kalp yetmezliği ve uyku apnesi olan hastalardır. Uyku apnesi hava akımı engellendiği için hava akımı durur ve vücuttaki tüm organların oksijen ihtiyacı devam etmektedir. Nefes durduğu için damarlardaki oksijen seviyesi düşer bu da organlara yansır. Kişi boğulma hissi ile defalarca uyanır. Bununla birlikte kalp yetmezliği oluşabilir. Primer kalp yetmezliği söz konusuysa uyku sırasında akciğerler ödemle dolduğundan bu direk nefes darlığı hissi verir.

Nefes darlığı nasıl analiz edilir?

Kan tahlilleri, röntgen, SFT – solunum fonksiyon testi, gerekli durumlarda EKG ve akciğer tomografisi nefes darlığında başvurulan testlerdir.

Bazı hastalarda zaman içindeki eforun değerlendirilmesi gerekebilir. Örneğin; kronik akciğer, kronik kalp ya da pulmoner hipertansiyon hastalarının düzenli olarak efor intoleransı değerlendirilebilir. Bu 6mdk yürüme testleri ile yapılır. Bu sayede kişinin testin başında ve sonunda efor toleransı metre olarak ve Oz değerleri ölçülür. Zaman içinde gerileme oluyorsa kişinin rahatsızlığındaki artışa göre tedavisi planlanır.

Nefes darlığının tedavisi nasıl planlanır?

Nefes darlığında yaygın olarak kullanılan tedavi yöntemleri bulunmaktadır. Ancak altta yatan rahatsızlığın bulunması ve uzman kontrolünde bu tabloya yönelik tedavinin planlanması büyük önem taşımaktadır. Nefes darlığı tedavisinde öncelikle kişi kilo aldıysa kilo vermesi, sigara kullanıyorsa sigarayı bırakması ve kondisyonu düşükse kondisyonu artırıcı egzersizlere ya da fizik tedaviye yönlendirilmesi sağlanmalıdır.

Kişide astım ve KOAH’tan dolayı bir atak ve buna bağlı bir nefes darlığı gelişiyorsa, öncelikle hastalıkların tedavisi gerçekleştirilmektedir. Orta ve üstü KOAH hastalarında devamlı bir nefes darlığı söz konusu olabilir. Astım hastalarındaki nefes darlığı ise genellikle nemli ortamla temas, sigara kullanımı, ilaçların ihmal edilmesi durumlarında ataklarla gelişir. Bu nedenle altta yatan hastalığa göre planlanan tedaviye uyulması, atak geliştirebilecek durumlardan kaçınılması, sigara kullanılmaması gibi durumlar nefes darlığının gerilemesini sağlayabilir.

Nefes darlığına neden olan altta yatan hastalık kalp ile ilgiliyse öncelikle buna yönelik tedavi planlanır. Eğer primer akciğer kaynaklıysa bu tedavi edilmeli çünkü yaş ilerledikçe kombine sebepler daha sık görülür.

Uzun süre yoğun bakımda yatan bir hastada nefes darlığı gelişebilir. Yatarak tedavi neticesinde kas gücü kaybı gelişebilir ve nefes darlığı ortaya çıkar. Her ne kadar akciğer ve kalp kapasitesinde bir değişiklik olmasa da kas gücü kaybı nefes darlığına yol açabilir. Diyafram başta olmak üzere tüm kaslar nefes alınıp verilirken kullanılır. Ancak kaslarda erime olursa nefes almakta kullanılan kasları kullanamamak nefes darlığını tetikler. Hareketsizlikten doğan balgamı atamamak nefes darlığını artırır. Buna yönelik fizik tedavi ve medikal tedavi uygulanır.

Nefes darlığında solunum tedavileri planlanabilir. Nefes darlığında özellikle astım ve KOAH söz konusuysa buna yönelik inhalasyon ilaçlarıyla tedavi uygulanır. Nüks durumu varsa daha özellikli bir tedavi planına uyulması gerekir.

Nefes darlığı Astım ve KOAH’ta daha mı sık görülüyor?

Astım ve KOAH hastalığının seyrinde nefes darlığı görülebilir. KOAH’ta zaten solunum yollarında kronik bir daralma vardır. KOAH hastaları ileri evrede ise devamlı nefes darlığı söz konusu olabilir. Ancak ileri derece KOAH’ta görülen nefes darlığı kalp yetmezliğine de çevirebilir. Astımda suboptimal tedavide atak anlarında bir daralma olur. Ama zaman içinde ataklar esnasında artış görülebilir.
Dinlenirken nefes darlığı gelişir mi?

Nefes darlığı istirahat halinde olursa bu ciddi bir sebep olduğunu gösterir. Ancak çoğu kalp ve damar rahatsızlığında efor gerektiren bir hareket yapılmadığında ve istirahat halindeyken şikayetlerde azalma ya da şikayetlerin ortadan kalkması görülebilir.

Akciğerleri yoran şeyler başında efor gelir, eforun dışında pozisyon da çok belirleyicidir. Örneğin akciğerlerin en çok zorlandığı pozisyon sırt üstü yatış pozisyonudur. Gece yatarken hastanın zorlanması ortopne göstergesidir. Bu da kalp yetmezliğinin belirtilerini işaret edebilir.
Nefes darlığı uçuş esnasında görülebilir mi?

KOAH, anfizem, emboli, kalp yetmezliği olan ya da ciddi kardiyak hastalıkları olan kişilerde uçuş esnasında nefes darlığı görülebilir. Uçuş sırasında nefes darlığı veya hipoksemi kabin basıncının deniz seviyesindeki basınca göre farklılık göstermesinden ve oksijen seviyesinin daha düşük olmasından kaynaklanır.

Nefes darlığı için ne yapılmalıdır?

Nefes darlığı için öncelikle altta yatan nedeni tespit etmek gerekir. Eğer nefes darlığı gelişirse kısa bir süre geçmezse zaman geçmeden bir uzmana danışmak önemlidir. Birden bire oluşan nefes darlığı kesinlikle patolojiktir. Buna neden olan önemli sebepler olduğunu vurgular ve nefes darlığına neden olan etkenlerin hemen araştırılması gerekir. Özellikle kısa sürede gelişen nefes darlığı genellikle daha tehlikeli ve ölümcül olabilir.

Nefes almada zorluk nedir?

Nefes almada zorluk birçok sebepten olabilir. Burunda tıkanıklıklar, nezle ve grip gibi hastalıklardan kaynaklanan geçici tıkanıklıklar nefes darlığının gelişmesini sağlar. Burun spreyi gibi çok basit bir tedavi ile ortadan kaldırılabilir.

Nefes almada zorluk efor halinde nefes alamamak ya da efor intoleransı da olabilir. Göğüste sıkışma, baskı hissi, yorgunluk gibi kişiden kişiye göre değişen durumlar söz konusudur. Her nefes darlığı aynı değildir ve altta yatan sebepler farklıdır.

Nefes darlığında nasıl yatılır?

Nefes darlığı şikayetinde kişinin en rahat ettiği pozisyon yan yatış pozisyonudur. Kişide uyku apnesi olan, aşırı kilo olan kişiler sırt üstü yatarken rahat edemez ve sırt üstü yatma pozisyonunda daha çok nefes darlığı yaşarlar. Bu tür hastaların yan yatması daha rahat bir uykuya geçiş sağlar. Kalp yetmezliği olan hastalar için de aynı durum geçerlidir. Çünkü kronik bir rahatsızlık varsa akciğerler için en kötü pozisyon sırt üstü yatış pozisyonudur.

Akciğerin pnömoni ve zatürre gibi diğer rahatsızlıklarında hastalığın geliştiği tarafa yatmak gerekir. Hastalık akciğerin sol tarafında geliştiyse hastanın soluna yatması daha rahat hissettirir. Hasta akciğer altta olmalıdır.

Ayrıca yoğun bakımda tercih edilen kollar başın üstünde olacak şekilde yüzüstü yatış pozisyonu hastaları rahatlatabilir. Karın üstü yatış akciğer kapasitesinde bir değişiklik yaratmasa da direnci düşürür ve kişi daha rahat nefes alıp verebilir.

Stres nefes darlığı yapar mı?

Stres nefes darlığı yapar. Nefes darlığına psikolojik faktörler de neden olabilir. Depresyon, stres, aksiyete, panik atak gibi durumlar nefes darlığına yol açabilir. Kişinin astım ya da kalp hastalığı gibi fiziksel bir rahatsızlığı olsa da o anın stresi ve paniği ile birlikte zaten mevcutta olan nefes darlığını artırabilir.
Obezite nefes darlığına neden olur mu?

Aşırı kilo artışı nefes darlığına neden olabilir. Obezite şikayeti olan kişilerde daha çok efor ile birlikte nefes darlığı gelişir.
Nefes darlığı olup olmadığı nasıl anlaşılır?

Kişinin hikayesinin dinlenmesi çok önemlidir. Nefes darlığı psikolojik olarak birden bire gelişebilir, ilk muayenede kendini belli etmese de sonraki muayenelerde kendini gösterebilir. Örneğin hiperventilasyon gerekenden daha hızlı ve/veya daha derin nefes alma durumudur. Bu hasta grubunda muayenede nefes darlığı kendini göstermez ama yapılan tetkiklerde kan gazındaki karbondiyoksit miktarının düşük olmasıyla tespit edilir. Bu da dudakta, el parmak uçlarında, kol veya bacaklarda iğnelenmeler, göğüste ağrı ile kendini gösterebilir.
Nefes darlığı için hangi ilaçlar kullanılır?

Nefes darlığına neden olan rahatsızlıklara bağlı ilaçlar tercih edilir. Kişide kalp hastalığı varsa kalp ilaçları, astım KOAH söz konusuysa inhalasyon yani nefes almaya yönelik ilaçlar planlanır. Nefes darlığının nedeni belirlenmeli buna göre altta yatan tedaviye yönelik ilaç tedavisi, zatürreyse antibiyotik tedavisi uygulanmalıdır. Hastanın satürasyonu düşükse hastaneye yatırılıp Oz tedavisi verilmelidir.
Nefes darlığı tedavi edilebilir mi?

Nefes darlığı tedavi edilebilir. İlaç tedavisi, fizik tedavi uygulamaları, kilo verme, sigara bırakma, nebül ve Oz tedavisi gibi yaklaşımlar nefes darlığının tedavi planı arasında yer almaktadır. Bunlar nefes darlığının tamamen ortadan kalkacağı anlamına gelmeyebilir çünkü bazı rahatsızlıklar kroniktir. Ancak bir iyileşme ve rahatlama sağlanabilir.
Nefes açıcı bitkiler nelerdir?

Bilinmeyen bitkiler kullanılmamalıdır. Bazı çaylar ve yağlar yararlı olacağı yerde zararlı olabilir. Kişilerin araştırmadan kullandığı bitkiler ve bitkisel çaylar bazı kişilerde mide ve bağırsak sistemlerinde, akciğerin özellikle damarlarında pulmöner hipertansiyon denen sıkıntıları doğurabilir. Ancak mentol ve okaliptüs yağı eğer kişiyi rahatlatıyorsa kullanılabilir.
Sigara kullanımı ve balgam nefes darlığı yapar mı?

Sigara içildiğinde 10 sn içinde kandaki oksijen kapasitesi 3’te 1 oranında düşmektedir. Bununla birlikte balgam üretimini de artırır. Bu durum kişinin eforunu etkiler ve kondisyonu düşürür. Ayrıca kalp damarlarına, akciğerlere olan baskıyı artırır. Bu da nefes darlığına yol açabilir.
Kapalı ortamlar nefes darlığına neden olur mu?

Kapalı alanlara karşı gelişen psikolojik rahatsızlıklar nedeniyle, kişi kapalı alana girdiğinde yaşadığı stres nedeniyle nefes darlığı gelişebilir. Çoğunlukla astım hastaları kapalı ortamlarda rahatsız olur, soğuk havalarda bile yattığı odanın camını açma ihtiyacı hissedebilir. Kişiyi ancak açık hava rahatlatır. Ayrıca özellikle astım hastalarında bahar alerjileri, ev akarı vb alerjiler, klimalı ortamlar nefes darlığına neden olabilir