İllüzyon Sanatı Tarihi Ve Sihirbazlığın Mucidi
🎟️Sihirli Yelpaze Sunar🎭
Ortaçağ sanatçıları arasında, kendi geliştirdiği prensiplerle panayır sanatçılarından ayrılan ve Kral Arthur’un desteğini görmüş en ünlü insan, İngiliz sihirbazı Merlin’dir. Adı efsanelere karışmış olmasının yanı sıra, illüzyon tarihinin gerçek illüzyonistlerinden biridir.
Ortaçağın sonlarında bir takım mekanik prensipler, illüzyon sanatına hakimiyet göstermeye başladı.
sihrin tarihi |
yy’da illüzyon Çin’de en sevilen gösteri sanatlarından biri durumuna gelmişti. Çinli bir illüzyonist Pu Chu-Ling uzun yıllar gösteriler yaparak ünlü oldu ve meslek hayatının sonlarında “Hayaller Kitabı” adıyla bir kitap yayınladı. Burada hem meslek hayatını anlatıyor ve hem de bazı oyunları hakkında bilgi veriyordu. Kitabın en ilgi çekici bölümü, “Hintli Fakirlerinin İp Oyunu” idi. Pu Chu-Ling bu oyunu devamlı olarak sunmuş ve büyük ilgi görmüştü. Çinli illüzyonistin bu kitabı batıya ulaşınca, batılı sanatçılar tarafından büyük bir ilgi ve biraz da hayretle karşılandı. Batı dünyasına uzak kalan Çin gibi bir ülkede böyle ciddi çalışmalar yapılıyor olması, Avrupa ve Amerikalı illüzyonistlerin harekete geçmesini sağladı.
Heller adlı Amerikalı bir illüzyonist Hindistan ve Mısır gibi, illüzyon mesleğinin kaynaklandığına inanılan ülkelere seyahatler yaptı. Amacı, kutsal kitaplarda anlatılan Hz. Musa’nın yılan olan değnek ve Hint ip oyunu numaralarının aslını araştırmaktı. Çünkü bu oyunlar batıda gerçek doğaüstü güçlerle yapıldığına inanılan olaylardı. Tabiat üstü kuvvet diye bir kavramın bulunmadığı Heller’in gayretleriyle ilk ispatını duyurmuş oldu.
yüzyıla kadar olan belge azlığı aradaki yüzyıllarda sihirbazlık sanatının icrası hakkında bilgi edinmemizi zorlaştırmaktadır. Şüphesiz, sihirbazların pek çok defa büyücü sanılarak cezalandırılmış olmaları onları uzun süre, sanatlarının icrası ve tanıtımında gölgede kalmaya itmiştir: Hieronymus Bosch’un ünlü tablosu bize “hokka oyunu”nun Ortaçağ ve hemen sonrasındaki sunumu hakkında bilgi verir. 1584 yılında önce Fransa’da J. PREVOST tarafından dünyanın ilk sihirbazlık kitabı “La Premiere Partie des Subtiles et Plaisantes Inventions” yayımlanır, hemen ardından aynı yıl İngiltere’de R. SCOT ünlü “The Discovery of Withchcraft” adlı eserini yayımlar, bu sayede sihirbazlık sanatı geniş kitlelere ulaşmaya başlar.
Osmanlı İmparatorluğu döneminde, eski Türk seyirlik oyunlarının belki de en ilginci olan ve şenliklerdeki gösterilerde önemli bir yer tutan Hokkabazlık sanatı, bir yandan Usta ve Yamağı arasındaki söyleşmeleriyle bir çeşit Ortaoyunu olarak sunulurken, öte yandan da elçabukluğu yönü ile bir hüner gösterimi olarak kabul görmekteydi.
1840’larda Fransız Robert Houdin adında bir genç illüzyon sanatına yepyeni bir ruh getirdi. Onun gayesi, tiyatro sahnesinde alışılmışın dışında yepyeni bir sanat sunmaktı. Halk, şimdiye kadar gördüğü sanatçılardan daha enteresan bulduğu bu sanatçıyı çok tuttu. Houdin, illüzyon sanatını, getirdiği yeniliklerle seçkin denilen halk kesimine kabul ettirdi. Fransız kralı Louis Philippe 1845 yılında izlediği Houdin’in gösterisi sonunda ona madalya vererek ödüllendirdi. Bu olay büyük yankılar yaptı. Netice itibariyle illüzyon sanatında yapmış olduğu büyük atılım, Robert Houdin’i modern illüzyonun babası ünvanına kavuşturdu.
Dünyaca ünlü illüzyonistlerin başında gelen diğer bir sanatçı Houdini’dir. 1874 yılında Macaristan’da doğan Houdini, küçük yaşlarda ailesiyle Amerika’ya göç etti. İllüzyon sanatına ilgi duyan Houdini, adını, Robert Houdin’den esinlenerek değiştirmiş ve Harry Houdini olarak tanıtmıştır. Bilinenlerin tam tersine Houdin ve Houdini iki ayrı illüzyonistir. Houdini takdim ettiği akıl almaz hünerlerle halkın nazarında efsaneleşirken illüzyonist olduğunu her fırsatta söylemiş, kendisinde doğaüstü güçlerin bulunmadığını daima açıklamıştır. Aynı zamanda, illüzyon tekniklerini kullanarak kendilerinde üstün güçler bulunduğunu iddia edenlerin mesleklerini düşürmek için mücadele etmiştir. 31 Ekim 1926 tarihinde, müthiş bir apandisit krizine rağmen sahneye çıkmış, programını başarı ile tamamladıktan sonra bitkin bir durumda hastaneye kaldırılmıştır. Ne yazık ki kurtarılamamıştır.
Aynı dönemler içinde ABD’li Harry Kelar (1849-1922), İtalyan Beneval (1865-1939), ABD’li Haward Thursttan (1869-1936), Harace Goldin (1873-1939), Max Malini, İngiltere’den P.T.Selbit, Hollandalı Dante, Alman Kalenag (1903-1963), Hint Sorcar(1913-1971), ABD’li Lee Grabel, Hollandalı Fred Kaps, ABD’li Daug Henning (1947-2000) illüzyonun dünyada atılan sağlam temelleri üstünde pek çok başarıya imza atmışlardır. Siegfried and Roy’un büyük hayvanlarla yaptığı şovlar illüzyonun farklı bir kulvarını işaret etmekteydi.
Modern çağda ise ilk isim 1735-1795 yıllarında yaşamış olan Amerikalı Jacob PHILADELPHIA’dır. 1750-1796 yıllarında yaşamış olan İtalyan Joseph PINETTI, İtalyan Bartolomeo BOSCO (1793-1863),Viyanalı Leopold DOEBLER (1801-1860), Polonyalı BELLACHINI (1828-1885) modern çağda sihirbazlık sanatının ilk ünlü isimleridir. 7 Aralık 1805 yılında Fransa’nın Blois şehrinde doğmuş olan Jean-Eugene ROBERT-HOUDIN çağdaş sihirbazlığın babası olarak bilinir. ROBERT-HOUDIN’e bu ünvanı, gösterisini sunarken -alışılmışın aksine- o zamanın resmi davet kıyafetini giymesi, sahnede zarif ev mobilyaları kullanması, o güne kadar sihirbazlar tarafından kullanılmış olan garip giysi ve araçlardan uzak durması, asistanı ile kavuklu-pişekar tarzı dalaşmalar yapmaması, seyircilere saygılı davranması ve gösterisini bilimsel-sanatsal çerçevede sunması kazandırmıştı.
Aynı dönemin bir başka büyük ismi ise Buatier De KOLTA (1847-1903) adındaki bir Fransız sihirbazdır; kendisi illüzyon sanatına çok değerli sahne araçları kazandırmıştır. O yıllarda Avusturya’da -iskambil sihirbazlığı oyunları günümüzde de sunulan- Johann Nepomuk HOFZINSER (1806-1874), İngiltere’de büyük sahne ustası ve illüzyon oyunları mucidi David DEVANT (1868-1936), Hollanda’da BAMBERG ailesi, Almanya’da “black-magic” tarzında gösteriler sunan BEN-ALI-BEY (1839-1928), Alman HERRMANN ailesi Amerika’da ise CHUNG LING SOO (1861-1918), The Great LAFAYETTE (1873-1911) ve HOUDINI (1874-1926) ünlenirler.
Amerikalı bu üç ünlü sihirbaz, kimliklerini gizleyişleri ve sanatlarının yaşamlarını sonlandırması ile benzeşirler: William E. Robinson Çinli kılığına girip CHUNG LING SOO adıyla ün kazanır, Londra’da, 23 Mart 1918 tarihinde sahnede, kendisine doğrultulmuş bir tüfekten çıkan mermiyi yakalama gösterisi sırasında göğsünden isabet alarak yaşamını yitirir. Doruk Ülgen’i bu gösteriyi Saba Tümer ile sergilerken bu videoda izleyebilirsiniz; Kurşun Yakalama
24 Şubat 1873’de Almanya’da Wiesbaden’de doğan Siegmund Neuberger, The Great LAFAYETTE adını kullanarak ünlü olur, 9 Mayıs 1911 tarihinde Edimbourg’daki bir gösteri sırasında çıkan yangında, gösterilerde kullandığı ve çok sevdiği atını kurtarmaya çalışırken yaşamını yitirir. Budapeşte doğumlu Erik WEISZ ise, göçmen olduğunu saklayıp doğum yerinin Wisconsin olduğunu iddia eder, Robert-Houdin’den esinlenerek kullandığı HOUDINI sahne adı ve “kaçış” gösterilerindeki başarısı ile ün kazanır, Detroit şehrinde, gösteri yaptığı tiyatronun kulisinde sohbet ettiği hayranlarından bir tanesinin karın kaslarının sağlamlığını ölçmek için attığı yumrukların ertesi gününde oluşan yaygın peritonit sonucu, 31 Ekim 1926 tarihinde hayata gözlerini yumar.
Amerikalı Harry KELLAR (1849-1922), İtalyan BENEVOL (1865-1939), Amerikalı Howard THURSTON (1869-1936), Polonya asıllı Amerikalı Horace GOLDIN (1873-1939), Polonya asıllı Amerikalı Max MALINI (1875-1942), İngiliz P. T. SELBIT (1879-1939), Hollandalı DANTE (1883-1955), Türk Zati SUNGUR (1898-1984), Rus KIO ailesi, Alman KALANAG (1903-1963), Hintli SORCAR (1913-1971), Amerikalı Lee GRABEL (1919-…….), Hollandalı Fred KAPS (1926-1980), Amerikalı Doug HENNING (1947-2000) 20. yüzyılın diğer üstün yetenekli ve uluslararası ün yapmış sihirbazlarıdır.
Günümüzün en büyük sihirbazı olarak ise, sanıldığı gibi “ünlü” David COPPERFIELD (1956- ) değil, bir başka Amerikalı, Lance BURTON (1960- ) kabul edilmektedir. David Copperfield bilimin ve tekniğin sunduğu tüm imkanlardan maddi boyutunu hiç düşünmeden faydalanarak büyük prodüksiyonlara imza atmaktadır ancak çok kuvvetli bir ekip çalışmasına sahip olduğu da bir gerçektir. Lance Burton belki David Copperfield kadar geniş projelerle gündeme gelmese de o da hatırı sayılır bir üne ve kimliğe sahiptir. İllüzyon camiasının iyi bir temsilcisidir. Ayrıca güncel olarak dünya çapında isim yapmış, illüzyon camiasında genel olarak pek de takdir görmeyen isimler David Blaine ve Criss Angel ‘dır.
Sihirbazlık dünyası içinde büyük ün kazanmış olan, yaptıkları gösteriler ile diğer sihirbazları da hayretler içinde bırakan bir grup daha bulunmaktadır. Bu sihirbazlar, ingilizce “close-up” diye adlandırılan, “yakın sihirbazlık” veya “masa oyunları” diye nitelendirilen sihirbazlık biçiminin temsilcileridir ve özellikle iskambil sihirbazlığında büyük ustalık gösterirler: Bu alanda XX. Yüzyılın tartışmasız en büyük ismi Dai VERNON’dur. Dai VERNON (David Frederick Wingfield Verner), 11 Haziran 1894 tarihinde Kanada’da doğmuştur. Ustalığı ve buluşları ona “The Professor” (Profesör) ve “Houdini’yi Şaşırtmış Olan Adam”lakaplarını kazandırmıştır. Bu ikinci lakabı, bir sihirbazlık oyununu en çok üç kez izlemeyle çözeceğini iddia eden Houdini’ye ünlü “The Ambitious Card” oyununu tam sekiz kez göstermesi ve Houdini’nin oyunu çözememesine borçludur. 1963 yılından itibaren Larsen Ailesi Hollywood’daki The Magic Castle’ın bir bölümünü onun ikametine tahsis etmiştir. Centilmenliği ile de tanınan ve çok sevilen Dai VERNON 1992 senesinde Hollywood’da hayata gözlerini yumdu.
Sihirbazın hedefi seyircisine bir oyun sunmak değil, estetik değeri olan sihirli anı yaşatmaktır ve buradaki temel amaç, bu sihirli anın sadece bir bilmece – oyun sunma becerisine dönüşmeden, sanatsal önemi olan bir şekilde sunulmasıdır.
Sihirbazlık uzun bir eğitim süreci içinde öğrenilebilen bir sahne sanatıdır. Birkaç “oyun” veya teknik sır öğrenmekle sihirbaz olmak mümkün değildir. Sihirbazlık eğitimi; sahne bilgisi, illüzyon repertuarı bilgisi, değişik mekan teknikleri, gösteri uygulama teknikleri, beden kullanımı ve beden dili, seyirci psikolojisi, ışık bilgisi, makyaj bilgisi, kostüm bilgisi, araç yapımı, sihirbazlık tarihi bilgisi gibi pek çok konuyu kapsar.
Kaynakça ; Doruk Ülgen web sitesi / wikipedia
🎟️Sihirli Yelpaze Sundu🎭
Makalemizi paylaşmayı ve duygularınızı emoji simgeleriyle ifade etmeyi unutmayın 🤗